ERCP nedir, ne için yapılır?

ERCP, üst gastrointestinal endoskopi ve röntgen (x-ray) kombinasyonundan oluşan, safra yolları ve pankreas kanalı hastalıklarının görüntüleme, inceleme ve ağırlıklı olarak tedavisinde kullanılan endoskopik yöntemdir.

ERCP işlemini kimler yapar?

Resmi olarak formal uzmanlık eğitimini almış ve özellikle bu işlem konusunda deneyim sahibi olmuş endoskopistler tarafından yapılmalıdır.

ERCP nasıl yapılır?

Sedoanaljezi (uyutularak) eşliğinde, işlemden en az 8 saat açlık ve 4 saat susuzluk sonrası yapılan ve yaklaşık 30-45 dk süren bir işlemdir. Normal endoskopi cihazından farklı olarak yandan görüşlü duodenoskop cihazı ile yapılmaktadır. Endoskop ile safra kanalı ve pankreas kanalının açıldığı ampulla (papilla) denilen yapının bulunduğu duodenum (onikiparmak bağırsağı) 2. kısmına kadar girilerek ampulladan bu işleme özel tasarlanmış ince kateterler ile safra yoluna ya da pankreas kanalına girilerek, yine bu işleme özel kılavuz telin ilerletilmesi ile yapılmaktadır. Hastanın sorununa göre hangi kanala girilmiş ise önce opak madde verilerek röntgen görüntüleri alınır, sorun tespit edilmeye çalışılır. Ardından sorunun ne olduğuna bağlı olarak genellikle ampulla denilen yapının sfinkteri sfinkterotom olarak adlandırılan özel kateter ile koter yöntemi kullanılarak kesilir.

ERCP nerelerde kullanılır?

ERCP işlemi safra yolları ve pankreasla ilgili birçok sorunun giderilmesinde kullanılan ve deneyimli endoskopistler tarafından yapılması gereken özel işlemlerden birisidir. En sık safra yolu tıkanıklığı tedavisinde kullanılır. Tıkanıklığın en sık nedeni safra kesesinden kanala düşen veya kendiliğinden safra yollarında oluşan taşlardır. Kesilmiş olan sfinkterden balon ya da basket olarak adlandırılan özel tasarlanmış aparatlarla safra kanalından bağırsaklara düşürülerek temizlenir. Son yıllarda lazer yöntemi ve basınç uygulama ile taşların kırılarak çıkarılması yöntemleri de gün geçtikçe yaygınlaşmaktadır. Bazen taşların çok büyük ya da safra kanal duvarına yapışmış olması durumunda, tek seansta çıkarılamayabilir ve akışkanlığı sağlamak için taşın kenarından geçecek şekilde stent yerleştirilerek bir başka seansa bırakılması gerekebilir.

Taş dışında safra kanalından köken alan tümörler, pankreas başı tümörü, safra kanalına bası yapan durumlar ve safra kesesi ameliyatı sırasında safra yollarının hasarlanması da safra yolu tıkanıklığına neden olabilir. Bu durumlarda plastik ya da metalik stentlerle tıkanıklık düzeltilir. Bazen safra yolu hasarlanmasına bağlı darlıklarda genişletme işlemi (dilatasyon) yeterli olabilir. ERCP yöntemi işlem sırasında elde edilen görüntü ve bulgulara göre işlem anında ne yapılacağına karar verilen bir uygulamadır.

Safra kesesi ya da karaciğer ameliyatlarından sonra safra yolu kaçakları gelişebilmektedir. ERCP, kaçak gelişen safra yolunun tespit edilmesi ve tedavisi için safra yoluna stent ya da kateter yerleştirilmesinde de kullanılmaktadır.

Pankreas hastalıklarından bazılarında da ERCP işlemi yapmak gerekebilir. Özellikle kronik pankreatit hastalarında genişlemiş pankreas kanalı içerisinde taşlar oluşmakta ve bunlar hastalardaki ağrının önemli sebeplerinden birisini oluşturmaktadır. Safra yolu taşlarında olduğu gibi pankreas kanalına benzer tekniklerle girilerek kanaldaki taşlar çıkarılır, gerekirse stent yerleştirilerek tıkanıklık giderilir. Ayrıca pankreas kanalında da farklı nedenlerle hasarlanma (kanal bütünlüğünün bozulması) ve buna bağlı kaçaklar gelişebilir, bu durumda pankreas kanalına stent ya da drenaj kateteri yerleştirilerek kanalın iyileşmesi, kaçağın düzelmesi sağlanmaya çalışılır.

ERCP işleminde ne tür stentler kullanılır?

Safra kanalı taşının çıkarılamadığı durumlarda, safra yolu enfeksiyonu (kolanjit) nedeniyle genel durumu bozuk olan ve kısa sürede işlemin tamamlanması gereken hastalarda ve safra yolu kaçağı tedavisinde geçici plastik stent yerleştirilmektedir. Safra yolu darlıklarında dilatasyon sonrası tek ya da çoklu plastik stent veya çıkarılabilir kaplı metalik stentleri tercih etmek daha uygundur. Tümöre bağlı tıkanıklıklarda daha uzun süreli safra akışını sağlamak için kaplı ya da kapsız metalik stentler kullanılmaktadır.

ERCP riskleri nelerdir?

Tüm girişimsel işlemlerde olduğu gibi kendine özgü komplikasyonları (istenmeyen durumlar) olan girişimsel endoskopik bir işlemdir. Deneyimli endoskopistlerde dahi %1-5 oranında pankreatit, kanama, delinme (perforasyon) ve kolanjit gibi komplikasyonlar gelişebilmektedir.

Komplikasyon gelişmeyen hastalar işlemin ardından 2-3 saatlik gözlem sonrası taburcu edilebilir. Koplikasyon gelişen vakalarda ise koplikasyonun türü ve ciddiyetine göre yatırılarak tedavi edilmesi gerekir. Bazen ciddi komplikasyon gelişenlerde (şiddetli pankreatit, perforasyon gibi) yatış süresi uzayabilir, bazı hastalarda cerrahi müdahale gerekebilir.